Risicothema 3: Fiets en oudere fietsers

Fietsers zijn een risico in de gemeente Beekdaelen vanwege het grote aandeel in het verkeers-systeem én in aantal slachtoffers in combinatie met deels ook een beperkte inrichting van de fietsroutes. De oudere fietser betreft hierbij een extra aandachtspunt, vanwege het hoge aandeel onder de slachtoffers.

De verwachting is dat het inwonersaantal van de gemeente Beekdaelen tot 2035 licht afneemt ca. -2,5%, CBS, 2019). Het kennisnetwerk SPV heeft als uitgangspunt dat elke inwoner een fietser is. Dat zou betekenen dat het aantal fietsers in de gemeente Beekdaelen licht gaat afnemen. De gemeente Beekdaelen probeert het fietsgebruik en fietstoerisme echter te stimuleren (Beekdaelenroute) en daarnaast is een deel van de gemeente gelegen aan de rand van het toeristisch aantrekkelijke Heuvelland. Dit maakt het aannemelijk dat er in de gemeente Beekdaelen veel fietsers zullen blijven, eveneens recreatief door fietsers afkomstig uit andere gemeenten.

Goed om hierbij te vermelden is dat in de verschillende beschikbare informatiebronnen de gewone fiets en de e-bike vaak met elkaar worden verward. Dat maakt dat een deel van de fietsdata mogelijk van toepassing is op de e-bike en vice versa. Kijkend naar de e-bike dan blijkt dat de landelijke trend laat zien dat er een forse toename is van het bezit en gebruik van de e-bike (ANWB, 2020). De verwachting is dat deze trend zich doorzet in de komende jaren en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in de gemeente.

Het is vanuit de Duurzaam Veilig principes wenselijk dat er een vrijliggend fietspad ligt langs 50 en 80 km/u wegen. Van de 38 in de vormtoets gescoorde 50 km/u wegen in de gemeente Beekdaelen hebben 27 wegen geen volledig vrijliggend fietspad en heeft 1 weg gedeeltelijk een vrijliggend fietspad. De 50 km/u wegen uit de vormtoets waar een vrijliggend fietspad (deels) ontbreekt zijn:

• Daelderweg

• Op de Bies

• Hoofdstraat

• Langstraat

• Bekerbaan

• Groot-Haasdal

• Hellebroekerweg

• Horselstraat

• Opfergeltstraat

• Aan het Lindjen

• Kerkweg

• Mesweg

• Schoolstraat

• Trichterstraat

• Wijnandsraderweg

• Aalbekerweg

• Dorpsstraat

• Geleenstraat

• Allee

• Altaarstraat

• Provincialeweg Noord

• Provincialeweg Zuid

• Stationsstraat

• Stationstraat

• Douvenderweg

• Pastorijstraat

• Swier

• Breinder

Van de 20 in de vormtoets gescoorde 80 km/u wegen in de gemeente Beekdaelen hebben 5 wegen geen volledig vrijliggend fietspad en 1 weg deels een vrijliggend fietspad. De 80 km/u wegen uit de vormtoets waar een vrijliggend fietspad (deels) ontbreekt zijn:

• Allee

• Bongard

• Bekerbaan

• Haagstraat

• Trichterstraat

• N276

Het aandeel letselslachtoffers op de fiets betreft 25% (n=27) en daarmee na de personenauto het hoogst onder alle vervoerswijzen. Gecombineerd met de e-bike betreft dit aandeel 27% (n=29). Dit gecombineerde aandeel ligt redelijk gelijk aan het aandeel in Beek (27%) en lager dan het aandeel in Voerendaal (46%). Het aantal slachtoffers is de laatste jaren toegenomen, zoals zichtbaar is in onderstaande figuur.

Figuur 6: Aantal fiets- en e-bikeslachtoffers in de gemeente Beekdaelen ten opzichte van de tijd in jaren (VIA, 2016-2020)

De fietsslachtoffers vallen het vaakst binnen de bebouwde kom (69%), op 50 km/u (48%) en 30 km/u wegen (36%). Dit is in lijn met het gebrek aan vrijliggende fietspaden op 50 km/u wegen. 18 slachtoffers zijn gevallen op wegvakken en 9 op kruispunten. Kijkend naar de leeftijd van de fiets- en e-bikeslachtoffers dan blijkt dat dit voornamelijk oude volwassenen en ouderen zijn.

Show image fullscreen

Figuur 7: Leeftijd fiets- en e-bikeslachtoffers in de gemeente Beekdaelen (VIA, 2016-2020)

Kijkend naar de fiets en e-bikeslachtoffers onder ouderen (50+ en 60+) dan blijkt dat dit aandeel hier hoger ligt dan het aandeel aan fiets- en e-bikeslachtoffers onder alle leeftijden (27%). Bij alle ouderen vanaf 50 jaar ligt dit aandeel op 35%, bij alle ouderen vanaf 60 jaar ligt dit aandeel op 34%.

Uit onderstaande kaart blijkt dat de ongevallen met fietsers verspreid door de gemeente hebben plaatsgevonden.

Show image fullscreen

Figuur 8: Locaties fietsongevallen in de gemeente Beekdaelen

Het aandeel fietsongevallen is in werkelijkheid altijd hoger omdat veel van deze ongevallen, met name enkelvoudig, niet (goed) worden geregistreerd. VeiligheidNL geeft meer inzicht in de fietsongevallen in Nederland, gebaseerd op SEH-behandelingen, wat ook van toepassing is op de provincie Limburg:

Show image fullscreen

Figuur 9: Leeftijdsverdeling bij enkelvoudige vs. meervoudige fietsongevallen in Nederland

Doelgroepen:

• De groepen met de grootste aantallen ongevallen waren fietsers in de leeftijd 55-74 jaar en kinderen van 4-17 jaar (vooral jongens 4-12 jaar).

• Het aantal fietsongevallen per gefietste kilometers stijgt bij vrouwen met het stijgen van de leeftijd vanaf 50 jaar. Bij mannen begint deze stijging vanaf de leeftijd van 70 jaar.

• Meer dan de helft van de ongevallen gebeurde op een gewone fiets, één op de vijf op een elektrische fiets, en één op de tien op een racefiets.

• Twee derde van de fietsongevallen was een enkelvoudig ongeval. Het aandeel enkelvoudige ongevallen is het hoogst bij elektrische fietsen.

• Racefietsers hebben relatief vaak een meervoudig ongeval.

• Jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 34 jaar hebben vaker een meervoudig ongeval.

• Drie procent van de fietsers was tegen een paaltje gebotst.

• Oudere fietsers hadden een grotere kans op een fietsongeval en dat verband met leeftijd was sterker voor enkelvoudige ongevallen dan voor meervoudige ongevallen.

• Mensen die vaak fietsten hadden meer fietsongevallen door hun grotere blootstelling maar minder ongevallen per fietskilometer. Met name het aantal enkelvoudige fietsongevallen per fietskilometer was bij frequente fietsers lager.

Het aandeel enkelvoudige ongevallen is toegenomen in vergelijking met 2012, vooral door de toename van het aandeel ongevallen op elektrische fietsen, die relatief vaak enkelvoudig zijn.

Wat betreft lichtvoering van fietsers blijkt uit onderzoek (I&W, 2018) dat in Maastricht circa 71% van de fietsers voor- en achterlicht voert. Dit is hoger dan het landelijk gemiddelde. De gemeente Beekdaelen is niet opgenomen in dit onderzoek maar het is aannemelijk dat het percentage tussen het percentage van de gemeente Maastricht en het landelijk gemiddelde ligt (66%). Gekeken naar doelgroepen dan zien we dat 54% van de jongeren tot 18 jaar voert licht, tegenover 84% van de 50-plussers.

• 1 Totaal (bijv. enkelvoudig + meervoudig gewone fiets) is niet 100% omdat type fiets niet altijd bekend was