Risicothema 4: Fiets en e-bike

Fietsers en e-bikes zijn een risico in de gemeente Brunssum vanwege het grote aandeel in aantallen én slachtoffers in combinatie met deels ook een beperkte inrichting van de fietsroutes.

Het inwonersaantal van de gemeente Brunssum neemt af met gemiddeld 9% per jaar (CBS, 2020). De prognose voor 2035 is een daling van 5,4%. Het kennisnetwerk SPV heeft als uitgangspunt dat elke inwoner een fietser is. Dat zou betekenen dat het aantal fietsers in de gemeente Brunssum afneemt. Het NMCA (2017) bevestigt dit door te stellen dat het aantal verplaatsingen per fiets in Limburg in de periode tot 2040 afneemt. Toch laat de mobiliteitsvisie zien dat Brunssum voornemens in te zetten op het gebruik van de fiets te stimuleren, hierdoor is dit een relevant risicothema voor de gemeente.

Het is vanuit de Duurzaam Veilig principes wenselijk dat er een vrijliggend fietspad ligt langs 50 km/u wegen. Van de veertig 50 km/u wegen in de gemeente Brunssum beschikken 28 wegen niet over een vrijliggend fietspad. Daarnaast zijn er nog wegen die beschikken deels over vrijliggende fietspaden beschikken of over fietssuggestiestroken. Het betreft de volgende wegen:

Geen vrijliggend fietspad:

• Servatiusstraat

• Veldstraat (tussen Kennedylaan en Haefland)

• Haefland

• Prins Hendriklaan

• Kruisbergstraat

• Lindeplein

• Rimburgerweg

• Heidestraat

• Hendrik van Veldekestraat

• Kochstraat

• Pijler

• Rumpenerstraat

• St. Gregoriuslaan

• Vijverlaan

• Wieënweg

• Dorpstraat

• Ds Boumastraat

• Maastrichterstraat

• Meelovenstraat

• Wilhelminastraat

• Kerkstraat

• Koutenveld

• Merkelbeekerstraat

• Raadhuisstraat

• Lindestraat

Deels vrijliggend of fietssuggestiestroken:

• Servatiusstraat

• Veldstraat

• Haefland

Het aandeel letselslachtoffers op de fiets is ca. 20,6%. Dit aandeel is hoger dan Kerkrade (16,4%) en lager dan Landgraaf (31,7%). Het aantal letselslachtoffers op de fiets is gemiddeld genomen gelijk gebleven per jaar (zie grafiek).

De fietsslachtoffers vallen voornamelijk binnen de bebouwde kom (79%), op 50 km/u wegen (63%). 68% Van de ongevallen vindt plaats op wegvakken. De fietsslachtoffers vallen voornamelijk in de leeftijdscategorie 70-plus en 25-39 jaar (beide 21%).

Show image fullscreen

Figuur 4: Locaties fietsongevallen in de gemeente Brunssum

Het aandeel fietsongevallen is in werkelijkheid altijd hoger omdat veel van deze ongevallen, met name enkelvoudig, niet (goed) worden geregistreerd. VeiligheidNL geeft meer inzicht in de fietsongevallen in Nederland, wat ook van toepassing is op de provincie Limburg. Zo zijn van alle ongevallen met een gewone fiets 65% enkelvoudig en 33% meervoudig, op een elektrische fiets is dit 74% enkelvoudig en 23% meervoudig en op een racefiets is dit 53% enkelvoudig tegenover 41% meervoudig. Daarnaast zijn er nog de volgende statistieken bekend over enkelvoudige en meervoudige fietsongevallen.

Show image fullscreen

Figuur 5: Leeftijdsverdeling bij enkelvoudige vs. meervoudige fietsongevallen

Doelgroepen:

• De groepen met de grootste aantallen ongevallen waren fietsers in de leeftijd 55-74 jaar en kinderen van 4-17 jaar (vooral jongens 4-12 jaar).

• Het aantal fietsongevallen per gefietste kilometers stijgt bij vrouwen met het stijgen van de leeftijd vanaf 50 jaar. Bij mannen begint deze stijging vanaf de leeftijd van 70 jaar.

• Meer dan de helft van de ongevallen gebeurde op een gewone fiets, één op de vijf op een elektrische fiets, en één op de tien op een racefiets.

• Twee derde van de fietsongevallen was een enkelvoudig ongeval. Het aandeel enkelvoudige ongevallen is het hoogst bij elektrische fietsen.

• Racefietsers hebben relatief vaak een meervoudig ongeval.

• Jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 34 jaar hebben vaker een meervoudig ongeval.

• Drie procent van de fietsers was tegen een paaltje gebotst.

• Oudere fietsers hadden een grotere kans op een fietsongeval en dat verband met leeftijd was sterker voor enkelvoudige ongevallen dan voor meervoudige ongevallen.

• Mensen die vaak fietsten hadden meer fietsongevallen door hun grotere blootstelling maar minder ongevallen per fietskilometer. Met name het aantal enkelvoudige fietsongevallen per fietskilometer was bij frequente fietsers lager.

Het aandeel enkelvoudige ongevallen is toegenomen in vergelijking met 2012, vooral door de toename van het aandeel ongevallen op elektrische fietsen, die relatief vaak enkelvoudig zijn.

Wat betreft lichtvoering van fietsers (I&W, 2018) is voor Maastricht, in het onderzoek de enige Limburgse gemeente, bekend dat circa 71% van de fietsers hier voor- en achterlicht voert. Dit is hoger dan het landelijk gemiddelde (66%). Het is aannemelijk dat het percentage voor de andere gemeenten in Limburg ook rond het landelijk gemiddelde ligt. Gekeken naar doelgroepen dan zien we dat 54% van de jongeren tot 18 jaar voert licht, tegenover 84% van de 50-plussers.

E-bike

Het verschil tussen de gewone fiets en de e-bike is in de verschillende beschikbare informatiebronnen vaak onduidelijk. Kijkend naar de e-bike dan blijkt dat de landelijke trend laat zien dat er een forse toename is van het bezit en gebruik van de e-bike (ANWB, 2020). De verwachting is dat deze trend zich doorzet in de komende jaren en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in de gemeente.

In de gemeente Brunssum valt 8,7% van het aantal letselslachtoffers op de e-bike. Dit is meer dan Landgraaf (5,7%) en Kerkrade (4,1%). Mogelijk is dit aandeel dus hoger omdat het onderscheid tussen de fiets en de e-bike niet altijd goed gemaakt kan worden. Kijkend naar de ontwikkeling van het aantal slachtoffers in de laatste jaren dan ligt het aantal slachtoffers de laatste drie jaar (2018-2020, 5 slachtoffers) hoger dan de drie jaar daarvoor (2015-2017, 3 slachtoffers). Een groot deel van de slachtoffers (5 van de 8) op de e-bike betreft 60-plussers. Ouderen hebben dus een relatief hoog aandeel in de e-bike slachtoffers.