Risicothema 2: Fiets en e-bike

Fietsers en e-bikes zijn een risico in de gemeente Voerendaal vanwege het grote aandeel in aantallen én slachtoffers in combinatie met deels ook een beperkte inrichting van de fietsroutes.

Het inwonersaantal van de gemeente Voerendaal is groeiende, en groeit door tot 2035 (CBS, 2019). Het kennisnetwerk SPV heeft als uitgangspunt dat elke inwoner een fietser is. Dat zou betekenen dat het aantal fietsers in de gemeente Voerendaal toeneemt. Daarentegen benoemt het NMCA (2017) dat het aantal verplaatsingen per fiets in Limburg in de periode tot 2040 afneemt. De NMCA staat echter los van stimuleringen. De gemeente Voerendaal heeft in haar beleid opgenomen de komende jaren te investeren in het stimuleren van de fiets, wat het aannemelijk maakt dat i.c.m. de bevolkingsgroei het aantal fietsers zal groeien.

Het is vanuit de Duurzaam Veilig principes wenselijk dat er een vrijliggend fietspad ligt langs 50 km/u wegen. Van de 6 50 km/u wegen in de gemeente Voerendaal beschikken er geen over een vrijliggend fietspad. Het betreft de volgende wegen:

• Bergseweg

• Heerlerweg

• Hogeweg

• Klimmenderstraat

• Overheek

• Valkenburgerweg

Het aandeel letselslachtoffers op de fiets en de e-bike is ca. 34% en daarmee het hoogst onder alle vervoerswijzen. Dit aandeel is hoger dan in Simpelveld (24%) en Eijsden-Margraten (30%). Opvallend hierbij is dat veel ouderen slachtoffer zijn op de fiets, maar dat dit niet in combinatie is met de e-bike. Van de 17 fietsslachtoffers zijn er 8 slachtoffers 60 jaar en ouder en zijn er in deze leeftijdscategorie geen slachtoffers met de e-bike. Het aantal letselslachtoffers op de fiets is gemiddeld genomen gegroeid per jaar (zie grafiek).

Toon afbeelding paginavullend.

Figuur 3: Aantal fietsslachtoffers in de gemeente Voerendaal ten opzichte van de tijd in jaren (VIA, 2014-2019)

De fietsslachtoffers vallen net zo vaak binnen- als buiten de bebouwde kom (50%) en vinden het meest plaats op 50 km/u wegen (36%). Van de ongevallen vindt de helft plaats op kruispunten en de helft op wegvakken. Dit is opvallend, veelal zien wedat ongevallen vaker plaatsvinden op kruispunten. Dit kan mogelijk verklaard worden door het gebrek aan vrijliggende fietsvoorzieningen. Kijkend naar de locaties zien we dat ze veelal verspreid zijn door de gemeente met een lichte concentratie op de Hogeweg in Voerendaal.

Toon afbeelding paginavullend.

Figuur 4: Locaties fietsongevallen in de gemeente Voerendaal

Het aandeel fietsongevallen is in werkelijkheid altijd hoger omdat veel van deze ongevallen, met name enkelvoudig, niet (goed) worden geregistreerd. VeiligheidNL geeft meer inzicht in de fietsongevallen in Nederland, wat ook van toepassing is op de provincie Limburg. Zo zijn van alle ongevallen met een gewone fiets 65% enkelvoudig en 33% meervoudig, op een elektrische fiets is dit 74% enkelvoudig en 23% meervoudig en op een racefiets is dit 53% enkelvoudig tegenover 41% meervoudig. Daarnaast zijn er nog de volgende statistieken bekend over enkelvoudige en meervoudige fietsongevallen.

Toon afbeelding paginavullend.

Figuur 5: Leeftijdsverdeling bij enkelvoudige vs. meervoudige fietsongevallen

Doelgroepen:

• De groepen met de grootste aantallen ongevallen waren fietsers in de leeftijd 55-74 jaar en kinderen van 4-17 jaar (vooral jongens 4-12 jaar).

• Het aantal fietsongevallen per gefietste kilometers stijgt bij vrouwen met het stijgen van de leeftijd vanaf 50 jaar. Bij mannen begint deze stijging vanaf de leeftijd van 70 jaar.

• Meer dan de helft van de ongevallen gebeurde op een gewone fiets, één op de vijf op een elektrische fiets, en één op de tien op een racefiets.

• Twee derde van de fietsongevallen was een enkelvoudig ongeval. Het aandeel enkelvoudige ongevallen is het hoogst bij elektrische fietsen.

• Racefietsers hebben relatief vaak een meervoudig ongeval.

• Jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 34 jaar hebben vaker een meervoudig ongeval.

• Drie procent van de fietsers was tegen een paaltje gebotst.

• Oudere fietsers hadden een grotere kans op een fietsongeval en dat verband met leeftijd was sterker voor enkelvoudige ongevallen dan voor meervoudige ongevallen.

• Mensen die vaak fietsten hadden meer fietsongevallen door hun grotere blootstelling maar minder ongevallen per fietskilometer. Met name het aantal enkelvoudige fietsongevallen per fietskilometer was bij frequente fietsers lager.

Het aandeel enkelvoudige ongevallen is toegenomen in vergelijking met 2012, vooral door de toename van het aandeel ongevallen op elektrische fietsen, die relatief vaak enkelvoudig zijn.

Wat betreft lichtvoering van fietsers (I&W, 2018) is voor Voerendaal, in het onderzoek de enige Limburgse gemeente, bekend dat circa 71% van de fietsers hier voor- en achterlicht voert. Dit is hoger dan het landelijk gemiddelde. Het is aannemelijk dat het percentage voor de andere gemeenten in Limburg ook rond het landelijk gemiddelde ligt. Gekeken naar doelgroepen dan zien we dat 54% van de jongeren tot 18 jaar voert licht, tegenover 84% van de 50-plussers.

E-bike

Het verschil tussen de gewone fiets en de e-bike is in de verschillende beschikbare informatiebronnen vaak onduidelijk. Kijkend naar de e-bike dan blijkt dat de landelijke trend laat zien dat er een forse toename is van het bezit en gebruik van de e-bike (ANWB, 2020). De verwachting is dat deze trend zich doorzet in de komende jaren en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in de gemeente.

In de gemeente Voerendaal valt 2% van het aantal letselslachtoffers op de e-bike. Dit is minder dan Simpelveld (9%) en hetzelfde als Eijsden-Margraten (2%). Mogelijk is dit aandeel dus hoger omdat het onderscheid tussen de fiets en de e-bike niet altijd goed gemaakt kan worden. Er is in Voerendaal slechts 1 slachtoffer geweest met de e-bike in de afgelopen jaren waardoor er niets gezegd kan worden over de ontwikkeling. Echter zien we door de hele provincie een toenemende trend in het gebruik en het aantal slachtoffers.