Risicothema 3: Fiets en e-bike

Fietsers en e-bikes zijn een risico in de gemeente Valkenburg aan de Geul vanwege het grote aandeel in aantallen én slachtoffers in combinatie met deels ook een beperkte inrichting van de fietsroutes.

Het inwonersaantal van de gemeente Valkenburg aan de Geul is de afgelopen jaren vrij stabiel, wel zien we een toenemend aantal oudere inwoners. Het kennisnetwerk SPV heeft als uitgangspunt dat elke inwoner een fietser is. Dat maakt dat het aantal fietsers in de gemeente Valkenburg aan de Geul gelijk is gebleven. Wel kent de gemeente Valkenburg aan de Geul erg veel toeristische fietsers in de gemeente. Exacte aantallen zijn hiervan niet bekend, maar de verwachting is dat deze trend zich voort blijft zetten. Tevens heeft de gemeente Valkenburg aan de Geul in haar beleid opgenomen de komende jaren te investeren in het stimuleren van de fiets, wat het aannemelijk maakt dat het aantal fietsers nog sneller zal groeien.

Inrichting fietsinfrastructuur

Het is vanuit de Duurzaam Veilig principes wenselijk dat er een vrijliggend fietspad ligt langs 50 km/u wegen. Van de 31 50 km/u wegen in de gemeente Valkenburg aan de Geul beschikken er slechts 8 (deels) over een vrijliggend fietspad. Het betreft de volgende wegen:

Wegen met (deels)vrijliggend fietspad (50 km/u)

• Oud-Valkenburgerweg

• Emmaberg

• Hekerweg (FP 70 km/u)

• Oud-Valkenburg (FS provincie)

• Panhuis/Oud-Valkenburgerweg (FS provincie)

• Strucht (FS provincie)

• Valkenburgerweg (FS provincie)

• Rijksweg (provincie)

Wegen met aanliggende fietsvoorziening (FS=fietsstrook of FSS=fietssuggestiestrook)

• Cauberg (FSS rood)

• Daalhemerweg (FSS zwart)

• Geulhemmerweg (FSS zwart)

• Sibberweg (FS)

• Prinses Beatrixsingel (FS rood)

• Koningin Julianalaan (FSS zwart)

• Prins Bernhardlaan (FS rood/zwart)

• Wilhelminalaan (FS zwart)

• Nieuweweg (FS zwart)

• Geneindestraat (FSS zwart)

• Reinaldstraat (FSS zwart)

• Oosterweg (FSS zwart)

• Burgemeester Henssingel (FSS zwart)

• Berkelplein (FS rood/zwart)

• Neerhem (FSS rood smal)

• Onderstestraat (FSS rood)

Wegen zonder fietsvoorziening

• Broekhem (FS zwart/rood)

• Strabeek

• Sint Gerlachstraat

• Vroenhof

• Grendelplein

Letselslachtoffers fiets

Het aandeel letselslachtoffers op de fiets is ca. 27% en daarmee het hoogst onder alle vervoerswijzen. Dit aandeel is vergelijkbaar met Vaals (27%) en Maastricht (22%). Het aantal letselslachtoffers op de fiets is gemiddeld genomen gegroeid per jaar (zie grafiek).

Show image fullscreen

Figuur 4: Aantal fietsslachtoffers in de gemeente Valkenburg aan de Geul ten opzichte van de tijd in jaren (VIA, 2014-2019)

De fietsslachtoffers vallen voornamelijk binnen de bebouwde kom (80%), op 50 km/u wegen (80%). 80% van de ongevallen vindt plaats op kruispunten.

Show image fullscreen

Figuur 5: Locaties fietsongevallen in de gemeente Valkenburg aan de Geul

Het aandeel fietsongevallen is in werkelijkheid altijd hoger omdat veel van deze ongevallen, met name enkelvoudig, niet (goed) worden geregistreerd. VeiligheidNL geeft meer inzicht in de fietsongevallen in Nederland, wat ook van toepassing is op de provincie Limburg. Zo zijn van alle ongevallen met een gewone fiets 65% enkelvoudig en 33% meervoudig, op een elektrische fiets is dit 74% enkelvoudig en 23% meervoudig en op een racefiets is dit 53% enkelvoudig tegenover 41% meervoudig. Daarnaast zijn er nog de volgende statistieken bekend over enkelvoudige en meervoudige fietsongevallen.

Show image fullscreen

Figuur 6: Leeftijdsverdeling bij enkelvoudige vs. meervoudige fietsongevallen

Doelgroepen:

• De groepen met de grootste aantallen ongevallen waren fietsers in de leeftijd 55-74 jaar en kinderen van 4-17 jaar (vooral jongens 4-12 jaar).

• Het aantal fietsongevallen per gefietste kilometers stijgt bij vrouwen met het stijgen van de leeftijd vanaf 50 jaar. Bij mannen begint deze stijging vanaf de leeftijd van 70 jaar.

• Meer dan de helft van de ongevallen gebeurde op een gewone fiets, één op de vijf op een elektrische fiets, en één op de tien op een racefiets.

• Twee derde van de fietsongevallen was een enkelvoudig ongeval. Het aandeel enkelvoudige ongevallen is het hoogst bij elektrische fietsen.

• Racefietsers hebben relatief vaak een meervoudig ongeval.

• Jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 34 jaar hebben vaker een meervoudig ongeval.

• Drie procent van de fietsers was tegen een paaltje gebotst.

• Oudere fietsers hadden een grotere kans op een fietsongeval en dat verband met leeftijd was sterker voor enkelvoudige ongevallen dan voor meervoudige ongevallen.

• Mensen die vaak fietsten hadden meer fietsongevallen door hun grotere blootstelling maar minder ongevallen per fietskilometer. Met name het aantal enkelvoudige fietsongevallen per fietskilometer was bij frequente fietsers lager.

Het aandeel enkelvoudige ongevallen is toegenomen in vergelijking met 2012, vooral door de toename van het aandeel ongevallen op elektrische fietsen, die relatief vaak enkelvoudig zijn.

Wat betreft lichtvoering van fietsers (I&W, 2018) is voor Maastricht, in het onderzoek de enige Limburgse gemeente, bekend dat circa 71% van de fietsers hier voor- en achterlicht voert. Dit is hoger dan het landelijk gemiddelde. Het is aannemelijk dat het percentage voor de andere gemeenten in Limburg ook rond het landelijk gemiddelde ligt. Gekeken naar doelgroepen dan zien we dat 54% van de jongeren tot 18 jaar voert licht, tegenover 84% van de 50-plussers. Lichtvoering is dus een aandachtspunt voor de provincie Limburg, met name onder jongeren.

E-bike

Het verschil tussen de gewone fiets en de e-bike is in de verschillende beschikbare informatiebronnen vaak onduidelijk. Kijkend naar de e-bike dan blijkt dat de landelijke trend laat zien dat er een forse toename is van het bezit en gebruik van de e-bike (ANWB, 2020). De verwachting is dat deze trend zich doorzet in de komende jaren en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in de gemeente.

In de gemeente Valkenburg aan de Geul valt 3% van het aantal letselslachtoffers op de e-bike. Dit is vergelijkbaar met Vaals (4%) en Maastricht (4%). Mogelijk is dit aandeel dus hoger omdat het onderscheid tussen de fiets en de e-bike niet altijd goed gemaakt kan worden. De 2 slachtoffers op de e-bike waren beide 70+ jaar. Landelijk zien we ook dat ouderen een relatief hoog aandeel in de e-bike slachtoffers.