Toelichting prioritaire thema’s voor de regio

Veilige infrastructuur: 30 km/u wegen

In de gemeente Beekdaelen, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf en Simpelveld zijn 30 km/u wegen een prioritair risico. In deze gemeenten is het aandeel 30 km/u wegen relatief hoog (tussen de 35% en 76%) Op het grootste deel van dit type wegen in deze gemeenten is qua inrichting conform Duurzaam Veilig nog veel ruimte voor verbetering. De wegen kenmerken zich met name door de aanwezigheid van een gesloten verharding en het ontbreken van snelheidsremmende maatregelen. Deze beperkingen in de inrichting geven de 30 km/u wegen een uitstraling die niet geheel past bij de geldende snelheidslimiet en dat resulteert in al deze gemeenten dan ook tot structurele overschrijdingen van de maximum snelheid, met een V85 die veelal tussen de 40 en 50 km/u ligt. De beperkingen in de inrichting en het snelheidsgedrag leidt ook tot ongevallen. Op de 30 km/u wegen in deze gemeenten heeft gemiddeld zo’n 20% van het totaal aan ongevallen plaatsgevonden. Om de ongevallen in het juiste perspectief te zetten zijn deze afgezet tegen het aantal gereden kilometers op 30 km/u wegen (het risicocijfer). Het risicocijfer is bij alle gemeenten hoger dan het gemiddelde van de provincie Limburg. In alle gemeenten is de personenauto het vaakst betrokken bij een ongeval, maar is de fietser het vaakst slachtoffer. De ongevallen vinden relatief vaker plaats in de grotere kernen van elke gemeenten.

Veilige infrastructuur: 50 km/u wegen

De 50 km/u wegen zijn een prioritair risico in de gemeenten Beekdaelen, Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf en Voerendaal. In alle gemeenten is het aandeel 50 km/u wegen sterk uiteenlopend, tussen de 7% en 33%. Op het grootste deel van dit type wegen in deze gemeenten is qua inrichting conform Duurzaam Veilig nog veel ruimte voor verbetering. De wegen kenmerken zich met name door het ontbreken van veilige oversteekvoorzieningen en vrijliggende fietspaden. Ook wordt er met regelmaat geparkeerd langs de rijbaan en zijn veel kruisingen met andere 50 km/u wegen niet ingericht met een rotonde of VRI. Op de 50 km/u wegen wordt ook structureel de snelheid overschreden, met een V85 van tussen de 60 en 70 km/u. De beperkingen in de inrichting leiden in combinatie met de grote aantallen (verschillende typen) verkeer tot risico’s. Op de 50 km/u wegen in deze gemeenten is heeft gemiddeld zo’n 30-73% van het totaal aan ongevallen plaatsgevonden. Om de ongevallen in het juiste perspectief te zetten zijn deze afgezet tegen het aantal gereden kilometers op 50 km/u wegen (het risicocijfer). Het risicocijfer is in al deze gemeenten gelijk of hoger dan het gemiddelde van de provincie Limburg. In alle gemeenten is de personenauto het vaakst betrokken bij een ongeval. De letselslachtoffers zijn veelal in combinatie met zowel de personenauto als de fietser. Er vindt een evenredig deel van de ongevallen plaats op kruispunten en wegvakken.

Kwetsbare verkeersdeelnemers: fiets/e-bike

De fiets/e-bike is een prioritair risico in de gemeenten Beekdaelen, Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf en Voerendaal. Fietsers in de regio zijn met name de inwoners. Het aantal inwoners in de regio neemt tot 2035 af. Dat betekent een verwachte afname van het aantal fietsers in de regio, welke eventueel met fietsstimuleringen nog enigszins wordt gestabiliseerd. Op het gebied van fietsinfrastructuur is er veel ruimte voor verbetering. Op een groot deel (ca. 70%) van de 50 km/u wegen ontbreken vrijliggende fietsvoorzieningen en voldoende veilige fietsoversteken. Het aandeel letselslachtoffers op de fiets is in elke gemeente een van de hoogste aandelen t.o.v. van alle vervoerswijzen en ligt in elke gemeente tussen de 16% en 32%. Het grootste deel van de fietsslachtoffers valt binnen de bebouwde kom, op 50 km/u wegen met gemiddeld een gelijkmatig deel op kruispunten en wegvakken. De letselongevallen op de fiets verdelen zich in deze gemeente over alle leeftijdscategorieën, maar het grootste aandeel valt in de categorie <18 jaar en 60+. Jongeren én ouderen hebben dus een groot aandeel in de letselongevallen. Naast de geregistreerde ongevallen is er met name voor fietsers ook een grote onderregistratie. Dat betekent in de praktijk dat het werkelijk aantal fietsongevallen naar alle waarschijnlijkheid fors hoger ligt.

Kwetsbare verkeersdeelnemers: bromfiets

De bromfiets is een prioritair risico in de gemeenten Beekdaelen, Brunssum, Heerlen, en Landgraaf. In al deze gemeenten is het aandeel bromfietsen licht afgenomen (met vaak niet meer dan 0,3%). Daarentegen is het aandeel bromfietsen (ca. 4-5%) in deze gemeenten wel relatief hoog ten opzichte van andere gemeenten in de regio. Het aandeel letselslachtoffers op de bromfiets is in elke gemeente het hoogst van alle vervoerswijzen en ligt in elke gemeente tussen de 10% en 25%. Het grootste deel van de bromfietsslachtoffers valt binnen de bebouwde kom, op 50 km/u wegen met gemiddeld een gelijkmatig deel op kruispunten en wegvakken. De meeste letselslachtoffers zijn tussen de 16 en 24 jaar en ver vinden meer ongevallen plaats op wegvakken (60%) dan op kruispunten (40%).

Kwetsbare verkeersdeelnemers: ouderen

Ouderen zijn een prioritair risico in Beekdaelen, Brunssum, Kerkrade en Landgraaf. In al deze gemeenten neemt het aandeel ouderen in bevolkingssamenstelling al jaren toe en deze vergrijzing zet door tot 2035. Dat betekent een verwachte toename van het aantal en aandeel ouderen in het verkeerssysteem. De landelijke trend is dat ouderen steeds langer mobiel blijven en dat ouderen steeds meer gebruik maken van ‘nieuwe’ vervoermiddelen zoals de elektrische fiets. De verwachting is dat deze trend zich in de komende jaren doorzet en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in Nederland en de regio Parkstad Limburg. De onervarenheid van de ouderen met deze nieuwe vervoermiddelen alsmede het vertraagde reactievermogen ook gerelateerd aan de traditionele vervoerswijzen (personenauto, fiets) kan risico’s veroorzaken in het verkeer. In de praktijk heeft dat al geleid tot ongevallen. In deze gemeenten is zo’n 20 tot 30% van de letselslachtoffers 60+. De ongevallen met ouderen vallen relatief gezien het vaakst in combinatie met de fiets/e-bike of met de personenauto, maar ook het aantal oudere slachtoffers te voet of op de brom-/snorfiets. In elke gemeente vindt het grootste deel van deze letselongevallen plaats in de kernen, waar ook de meeste ouderen wonen.

Snelheid in het verkeer (voornamelijk op 30 en 50 km/u wegen)

Een te hoge snelheid zorgt voor een grotere kans op ongevallen en een grotere kans op een ernstige afloop van het ongeval. In de regio wordt op veel wegen te hard gereden, maar het meest structureel op 30 en 50 km/u wegen. Voor 30 km/u wegen geldt dit voor Echt-Susteren, Leudal, Maasgouw, Roerdalen, Roermond en Weert waarbij op meer dan 50% van alle wegen de snelheid structureel wordt overschreden en voor 50 km/u wegen geldt dit voor de gemeenten Echt-Susteren, Leudal, Roerdalen, Roermond en Weert.

Rijden onder invloed, afleiding in het verkeer en verkeersovertreders

Deze thema’s zijn op gemeentelijk niveau zeer moeilijk te duiden met behulp van data. Dit heeft te maken met het feit dat er zeer beperkt informatie beschikbaar is over de mate van afleiding, hoeveelheid verkeersdeelnemers onder invloed, het aantal structurele verkeersovertredingen en de relatie van deze gedragingen tot ongevallen. Landelijk hebben deze thema’s veel aandacht en deze zijn zonder meer ook van invloed op de verkeersveiligheidssituatie in de regio Parkstad Limburg.

Rijden onder invloed: het gebruik van alcohol en drugs in het verkeer is verboden en brengt zeer veel risico met zich mee. Het percentage gecontroleerde automobilisten in Limburg wat de wettelijke alcohollimiet heeft overtreden is de afgelopen jaren het hoogste van Nederland. Gemiddeld genomen zijn er twee keer zo veel mannelijke overtreders als vrouwelijke. Bij mannen maken 35- tot 49-jarigen zich het meest schuldig aan rijden onder invloed, bij de vrouwen ligt het zwaartepunt bij 25- tot 34-jarigen. Het aandeel overtreders is vaak het hoogst in de grote gemeenten (Heerlen).
Afleiding in het verkeer: Afleiding in het verkeer komt steeds meer voor, onder meer omdat het smartphonegebruik in de laatste jaren sterk is toegenomen. Maar ook vermoeidheid valt onder afleiding en mensen kunnen afgeleid worden door wat ze in de naaste omgeving zien, zoals reclames langs de weg, evenementen of kunstvoorwerpen. Er is een relatie tussen leeftijd en mate van telefoongebruik; hoe jonger de verkeersdeelnemer, hoe hoger de mate van gebruik.
Verkeersovertreders: riskant en agressief rijgedrag wordt in de hand gewerkt door specifieke persoonseigenschappen (spanningsbehoefte, algemene neiging tot boosheid) en maatschappelijke ontwikkelingen (steeds verder vervagen van de norm). Vooral jonge mannen hebben de neiging om agressief en riskant rijgedrag te vertonen. Zij overschatten hun eigen rijvaardigheid en het aantal mede-overtreders.