Toelichting prioritaire thema’s voor de regio

Veilige infrastructuur: 30 km/u wegen

In de gemeente Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Meerssen, Valkenburg aan de Geul en Maastricht zijn 30 km/u wegen een prioritair risico. In deze gemeenten is het aandeel 30 km/u wegen relatief hoog (>35%). Op het grootste deel van dit type wegen in deze gemeenten is qua inrichting conform Duurzaam Veilig nog veel ruimte voor verbetering. De wegen kenmerken zich met name door de aanwezigheid van een gesloten verharding en het ontbreken van snelheidsremmende maatregelen. Deze beperkingen in de inrichting geven de 30 km/u wegen een uitstraling die niet geheel past bij de geldende snelheidslimiet en dat resulteert in al deze gemeenten dan ook tot structurele overschrijdingen van de maximum snelheid, met een V85 die veelal >40 km/u ligt. De beperkingen in de inrichting en het snelheidsgedrag leidt ook tot ongevallen. Op de 30 km/u wegen in deze gemeenten is heeft ca. 20% het totaal aan ongevallen plaatsgevonden. Om de ongevallen in het juiste perspectief te zetten zijn deze afgezet tegen het aantal gereden kilometers op 30 km/u wegen (het risicocijfer). Het risicocijfer is in deze gemeenten hoger dan het gemiddelde van de provincie Limburg. In alle gemeenten is de personenauto het vaakst betrokken bij een ongeval, maar is de fietser het vaakst slachtoffer.

Veilige infrastructuur: 50 km/u wegen

In de gemeente Gulpen-Wittem, Valkenburg aan de Geul en Maastricht zijn 50 km/u wegen een prioritair risico. In deze gemeenten is het aandeel 50 km/u wegen relatief hoog in vergelijking tot de rest van de regio (>20%). Op het grootste deel van dit type wegen in deze gemeenten is qua inrichting conform Duurzaam Veilig nog veel ruimte voor verbetering. De wegen kenmerken zich met name door het ontbreken van veilige oversteekvoorzieningen, vrijliggende fietspaden en geen herkenbaarheid van de geldende snelheidslimiet. Ook wordt er met regelmaat geparkeerd langs de rijbaan. Opvallend is dat er wel snelheidsoverschrijdingen zijn, maar deze zijn relatief beperkt. Dit heeft vaak te maken met de aanwezigheid van fietsers op de rijbaan die een snelheidsremmende werking hebben. De beperkingen in de inrichting leiden in combinatie met de grote aantallen (verschillende typen) verkeer tot risico’s. Op de 50 km/u wegen in deze gemeenten is heeft meer dan 40% het totaal aan ongevallen plaatsgevonden. Om de ongevallen in het juiste perspectief te zetten zijn deze afgezet tegen het aantal gereden kilometers op 50 km/u wegen (het risicocijfer). Het risicocijfer is in deze gemeenten hoger dan het gemiddelde van de provincie Limburg. In alle gemeenten is de personenauto het vaakst betrokken bij een ongeval, maar is de fietser het vaakst slachtoffer.

Heterogeniteit in het verkeer: landbouwverkeer

In de gemeente Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem en Valkenburg aan de Geul is landbouwverkeer een prioritair risico. Dit zijn alle drie gemeenten met veel landbouwverkeer. Voornamelijk in het buitengebied maar ook in de kernen is landbouwverkeer een onderdeel van het verkeersbeeld. Door ook de aanwezigheid van veel (toeristisch en wielren-) fietsverkeer en toeristisch motorverkeer is er veel interactie met landbouwverkeer. Op de vaak smalle 60 km/u wegen waar tevens vaak hard wordt gereden zorgt dit voor risico’s. Dit leidt vaak niet tot ongevallen (gemiddeld 1 letselongeval per gemeente per 5 jaar) maar wel tot veel subjectieve verkeersonveiligheid.

Kwetsbare verkeersdeelnemers: fiets/e-bike

De fiets/e-bike is een prioritair risico in alle gemeenten in de regio Maastricht/Heuvelland. Fietsers in de regio zijn inwoners en toeristen. Het aantal inwoners neemt in enkele gemeenten af, maar over de hele regio bezien neemt het aantal inwoners toe. Ook het aantal toeristen groeit fors. Dat betekent een verwachte toename van het aantal fietsers in de regio. Op het gebied van fietsinfrastructuur is er veel ruimte voor verbetering. Op een groot deel van de 50 km/u wegen ontbreken vrijliggende fietsvoorzieningen en veilige fietsoversteken. In het buitengebied zorgen vaak smalle 60 km/u wegen in combinatie met hoge snelheden van gemotoriseerd verkeer voor risico’s. Het aandeel letselslachtoffers op de fiets is in elke gemeente het hoogst van alle vervoerswijzen en is gemiddeld zo’n 30%. Het grootste deel van de fietsslachtoffers valt binnen de bebouwde kom, op 50 km/u wegen met gemiddeld een evenredige verdeling tussen kruispunten en wegvakken. Circa 25% van de fietsongevallen vindt plaats met een fietser in de leeftijdscategorie 50-59 jaar. Nog eens 25% is 60+. Naast de geregistreerde ongevallen is er met name voor fietsers ook een grote onderregistratie. Dat betekent in de praktijk dat het werkelijk aantal fietsongevallen naar alle waarschijnlijkheid fors hoger ligt.

Kwetsbare verkeersdeelnemers: ouderen

Ouderen zijn een prioritair risico in Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Meerssen, Vaals en Valkenburg.

In al deze gemeenten neemt het aandeel ouderen in bevolkingssamenstelling al jaren toe en deze vergrijzing zet door tot 2050. Dat betekent een verwachte toename van het aantal en aandeel ouderen in het verkeerssysteem. De landelijke trend is dat ouderen steeds langer mobiel blijven en dat ouderen steeds meer gebruik maken van ‘nieuwe’ vervoermiddelen zoals de elektrische fiets. De verwachting is dat deze trend zich in de komende jaren doorzet en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in Nederland en de regio Maastricht/Heuvelland. De onervarenheid van de ouderen met deze nieuwe vervoermiddelen alsmede het vertraagde reactievermogen ook gerelateerd aan de traditionele vervoerswijzen (personenauto, fiets) kan risico’s veroorzaken in het verkeer. In de praktijk heeft dat al geleid tot ongevallen. In deze gemeenten is zo’n 30% van de letselslachtoffers 60+. De ongevallen met ouderen vallen relatief gezien het vaakst in combinatie met de fiets/e-bike of met de personenauto, maar ook het aantal oudere slachtoffers te voet of op de brom-/snorfiets. De ongevallen vinden het vaakst plaats binnen de bebouwde kom, op 50 km/u wegen of op toeristische routes.

Snelheid in het verkeer (voornamelijk op 30 km/u wegen)

Een te hoge snelheid zorgt voor een grotere kans op ongevallen en een grotere kans op een ernstige afloop van het ongeval. In de regio wordt op veel wegen te hard gereden, maar het meest structureel op 30 km/u wegen. Dit geldt met name voor de gemeenten Eijsden-Margraten, Maastricht, Meerssen, Vaals en Valkenburg. Het aantal structurele snelheidsoverschrijdingen is hier op meer dan 50% van alle 30 km/u wegen.

Rijden onder invloed, afleiding in het verkeer en verkeersovertreders

Deze thema’s zijn op gemeentelijk niveau zeer moeilijk te duiden met behulp van data. Dit heeft te maken met het feit dat er zeer beperkt informatie beschikbaar is over de mate van afleiding, hoeveelheid verkeersdeelnemers onder invloed, het aantal structurele verkeersovertredingen en de relatie van deze gedragingen tot ongevallen. Landelijk hebben deze thema’s veel aandacht en deze zijn zonder meer ook van invloed op de verkeersveiligheidssituatie in Maastricht/Heuvelland.

Rijden onder invloed: het gebruik van alcohol en drugs in het verkeer is verboden en brengt zeer veel risico met zich mee. Het percentage gecontroleerde automobilisten in Limburg wat de wettelijke alcohollimiet heeft overtreden is de afgelopen jaren het hoogste van Nederland. Gemiddeld genomen zijn er twee keer zo veel mannelijke overtreders als vrouwelijke. Bij mannen maken 35- tot 49-jarigen zich het meest schuldig aan rijden onder invloed, bij de vrouwen ligt het zwaartepunt bij 25- tot 34-jarigen. Het aandeel overtreders is vaak het hoogst in de grote gemeenten (Maastricht).
Afleiding in het verkeer: Afleiding in het verkeer komt steeds meer voor, onder meer omdat het smartphonegebruik in de laatste jaren sterk is toegenomen. Maar ook vermoeidheid valt onder afleiding en mensen kunnen afgeleid worden door wat ze in de naaste omgeving zien, zoals reclames langs de weg, evenementen of kunstvoorwerpen. Er is een relatie tussen leeftijd en mate van telefoongebruik; hoe jonger de verkeersdeelnemer, hoe hoger de mate van gebruik.
Verkeersovertreders: riskant en agressief rijgedrag wordt in de hand gewerkt door specifieke persoonseigenschappen (spanningsbehoefte, algemene neiging tot boosheid) en maatschappelijke ontwikkelingen (steeds verder vervagen van de norm). Vooral jonge mannen hebben de neiging om agressief en riskant rijgedrag te vertonen. Zij overschatten hun eigen rijvaardigheid en het aantal mede-overtreders.