Risicothema 3: Fiets en e-bike

Fietsers en e-bikes zijn een risico in de gemeente Kerkrade vanwege het grote aandeel in aantallen én slachtoffers in combinatie met een beperkte inrichting van de fietsroutes.

Het inwonersaantal van de gemeente Kerkrade is dalende in de periode tot 2035 (CBS, 2018). Het kennisnetwerk SPV heeft als uitgangspunt dat elke inwoner een fietser is. Dat zou betekenen dat het aantal fietsers in de gemeente Kerkrade afneemt. Dit beeld wordt versterkt door het NMCA (2017) dat aangeeft dat het aantal verplaatsingen per fiets in Limburg in de periode tot 2040 afneemt. De NMCA staat echter los van stimuleringen. De gemeente Kerkrade heeft in haar beleid opgenomen de komende jaren te investeren in het stimuleren van de fiets, wat het aannemelijk maakt dat de afname wordt beperkt en het aandeel fietsers in de gemeente stabiel blijft.

Het is vanuit de Duurzaam Veilig principes wenselijk dat er een vrijliggend fietspad ligt langs 50 km/u wegen. Van de 86 in de vormtoets gescoorde 50 km/u wegen in de gemeente Kerkrade beschikken er slechts 19 over een vrijliggend fietspad. Wel zijn er diverse wegen voorzien van een fietssuggestiestrook. Ook hierbij dient opgemerkt te worden dat wegen op bedrijventerreinen zijn meegenomen in de vormtoets. De aanwezigheid van een vrijliggend fietspad is daar niet altijd gewenst c.q. noodzakelijk. De wegen waar een vrijliggend fietspad ontbreekt die geen onderdeel zijn van een bedrijventerrein zijn:

  • Beukenbosweg

  • Bleijerheiderstraat

  • Brugmolenweg

  • Caspar Sprokelstraat

  • Dr.Ackensplein

  • Eygelshovergracht

  • Grensstraat

  • Grisenstraat

  • Grupellostraat

  • Haanraderstraat

  • Haanraderweg

  • Hammolenweg

  • Heistraat

  • Holzstraat

  • Hoofdstraat

  • Industriestraat Kerkraderstraat

  • Koninginnestraat

  • Kruisstraat

  • Laurastraat

  • Lindenlaan

  • Merksteinstraat

  • Meuserstraat

  • Mundgenstraat

  • Nachtegaalstraat

  • Niersprinkstraat

  • O.L.Vrouwestraat

  • Oranjeplein

  • Oranjestraat

  • Pannesheiderstraat

  • Putgang

  • Rimburgerweg

  • Schaesbergerstraat

  • St.Antoniusstraat

  • St.Pieterstraat

  • Stationsstraat

  • Strijthagenweg

  • Torenstraat

  • Toupsbergstraat

  • Ursulinenhof

  • Veldhofstraat

  • Voorterstraat

  • Winckelen

  • Zwaluwstraat

  

Het aandeel letselslachtoffers op de fiets is ca. 16% en daarmee na de personenauto het hoogst onder alle vervoerswijzen. Dit is minder dan in Brunssum en Sittard-Geleen (beide 20%).

De fietsslachtoffers vallen voornamelijk op 50 km/u wegen (78%). 77% van de ongevallen vindt plaats op kruispunten, 23% op wegvakken. 28% van de fietsslachtoffers is 70 jaar en ouder. De overige slachtoffers zijn evenredig verdeeld over alle leeftijdscategorieën.

Figuur 4: Locaties fietsongevallen in de gemeente Kerkrade (VIA, 2016-2020)

Het aandeel fietsongevallen is in werkelijkheid altijd hoger omdat veel van deze ongevallen, met name enkelvoudig, niet (goed) worden geregistreerd. VeiligheidNL geeft meer inzicht in de fietsongevallen in Nederland, gebaseerd op SEH-behandelingen, wat ook van toepassing is op de provincie Limburg:

Enkelvoudige fietsongevallen

Meervoudige fietsongevallen

Verdeling naar type fiets:

  • 65% op de gewone fiets

  • 74% op de elektrische fiets

  • 53% op de racefiets

Verdeling naar type fiets:

  • 33% op de gewone fiets

  • 23% op de elektrische fiets

  • 41% op de racefiets

62% door evenwichtsverlies

61% door aanrijding door andere verkeersdeelnemer

12% tijdens het fietsen

39% fietste zelf tegen een andere verkeersdeelnemer aan.

17% botsing met iets of iemand (geen verkeersdeelnemer)

41% was tegenpartij fietser

10% procent van de slachtoffers van een enkelvoudig ongeval verloor het evenwicht tijdens op- of afstappen.

25% wiel raken van andere fietser.

25% sturen in elkaar haken

39% was de tegenpartij een rijdende auto.

7% botsing met bromfiets/scooter/snorfiets.

Relatief vaak fietsers in de leeftijd 13-34 jaar.

Figuur 5: Leeftijdsverdeling bij enkelvoudige vs. meervoudige fietsongevallen

Doelgroepen:

  • De groepen met de grootste aantallen ongevallen waren fietsers in de leeftijd 55-74 jaar en kinderen van 4-17 jaar (vooral jongens 4-12 jaar).

  • Het aantal fietsongevallen per gefietste kilometers stijgt bij vrouwen met het stijgen van de leeftijd vanaf 50 jaar. Bij mannen begint deze stijging vanaf de leeftijd van 70 jaar.

  • Meer dan de helft van de ongevallen gebeurde op een gewone fiets, één op de vijf op een elektrische fiets, en één op de tien op een racefiets.

  • Twee derde van de fietsongevallen was een enkelvoudig ongeval. Het aandeel enkelvoudige ongevallen is het hoogst bij elektrische fietsen.

  • Racefietsers hebben relatief vaak een meervoudig ongeval.

  • Jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 34 jaar hebben vaker een meervoudig ongeval.

  • Drie procent van de fietsers was tegen een paaltje gebotst.

  • Oudere fietsers hadden een grotere kans op een fietsongeval en dat verband met leeftijd was sterker voor enkelvoudige ongevallen dan voor meervoudige ongevallen.

  • Mensen die vaak fietsten hadden meer fietsongevallen door hun grotere blootstelling maar minder ongevallen per fietskilometer. Met name het aantal enkelvoudige fietsongevallen per fietskilometer was bij frequente fietsers lager.

Het aandeel enkelvoudige ongevallen is toegenomen in vergelijking met 2012, vooral door de toename van het aandeel ongevallen op elektrische fietsen, die relatief vaak enkelvoudig zijn.

Wat betreft lichtvoering van fietsers blijkt uit onderzoek (I&W, 2018) dat in Maastricht dat circa 71% van de fietsers voor- en achterlicht voert. Dit is hoger dan het landelijk gemiddelde. De gemeente Kerkrade is niet opgenomen in dit onderzoek maar het is aannemelijk dat het percentage tussen het percentage van de gemeente Maastricht en het landelijk gemiddelde ligt (66%). Gekeken naar doelgroepen dan zien we dat 54% van de jongeren tot 18 jaar voert licht, tegenover 84% van de 50-plussers.

E-bike

Het verschil tussen de gewone fiets en de e-bike is in de verschillende beschikbare informatiebronnen vaak onduidelijk. Kijkend naar de e-bike dan blijkt dat de landelijke trend laat zien dat er een forse toename is van het bezit en gebruik van de e-bike (ANWB, 2020). De verwachting is dat deze trend zich doorzet in de komende jaren en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in de gemeente.

In de gemeente Kerkrade valt 4% van het aantal letselslachtoffers op de e-bike. Dit is minder dan in Brunssum (8%) en Sittard-Geleen (5,5%). Mogelijk is dit aandeel dus hoger omdat het onderscheid tussen de fiets en de e-bike niet altijd goed gemaakt kan worden. Een groot deel van de slachtoffers (5 van de 7, 71%) valt in de leeftijdscategorie 60+. Ouderen hebben dus een relatief hoog aandeel in de e-bike slachtoffers.